Współcześnie użytkownicy sieci narażeni są na szereg niebezpieczeństw w przestrzeni cybernetycznej. Niestety, ataki i wycieki danych są aktualnie prawdopodobnie największym wyzwaniem, z którym muszą sobie radzić zarówno użytkownicy indywidualni, jak i organizacje czy urzędy. Naruszenie prywatności, kradzież danych i tożsamości a także środków finansowych to tylko kilka spośród tysięcy zagrożeń.

Technologia, która dała nam bardzo dużo wolności w wirtualnej przestrzeni, zaprowadziła nas również na rozdroża pełne niebezpieczeństw. Ta sama technologia dała nam również narzędzia, dzięki którym możemy skutecznie chronić się przed tymi niebezpieczeństwami, jak również zminimalizować ryzyko niepożądanych incydentów. Jednym z takich rozwiązań są systemy SIEM. Czym są, jak działają i w jakich sytuacjach się przydają?

Co to jest SIEM?

Definicja SIEM jest jasna dla osób, które potrafią rozwinąć ten akronim. Z angielskiego SIEM czyli Security Information and Event Management, to system, który służy do zbierania, analizowania i korelowania danych dotyczących szeroko rozumianego bezpieczeństwa IT różnych źródeł. Systemy SIEM umożliwiają natychmiastowe wykrywanie wszelkich zagrożeń. Rejestrują incydenty, podejrzaną aktywność w strukturach i wszystko to, co się zadziało, a nie powinno. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że system SIEM po prostu monitoruje i analizuje logi w czasie rzeczywistym, dzięki czemu możliwe jest reagowanie na te podejrzane zdarzenia zanim zdąży dojść do negatywnych konsekwencji.

Cele i funkcje systemów SIEM

To jakie funkcjonalności gwarantuje system SIEM, wynika poniekąd z jego definicji. Można je podzielić na kilka zasadniczych segmentów, spośród których każdy skupia się na skutecznej realizacji innego zadania.

Wyróżniamy następujące cele wdrażania systemów SIEM:

• zbieranie logów z systemów, aplikacji, urządzeń;

• analizowanie danych i korelacja, w celu wykrywania nietypowych zdarzeń;

• wczesne ostrzeganie przed atakami i zagrożeniami;

• reagowanie na incydenty w czasie rzeczywistym – manualne lub automatyczne;

• raportowanie i weryfikowanie zgodności z regulacjami.

Zbieranie logów jest niezwykle ważne ponieważ dzięki analizie zgromadzonych w ten sposób danych można identyfikować błędy i awarie oraz próby nieautoryzowanych dostępów. Co więcej dzięki takim logom można prześledzić ścieżkę zdarzenia, co docelowo może pomóc w wykrywaniu wzorców i anomalii, które świadczą o zagrożeniach. Wszystko to sprawia, że systemy SIEM są kluczowym elementem nowoczesnej strategii cyberbezpieczeństwa.

Jak działa SIEM? Na czym polega jego praca?

Wiemy już jakie funkcje pełni system SIEM, jednak jak dokładnie zbiera dane i jak pracuje? Systemy SIEM działają na zasadzie centralnego punktu monitorowania bezpieczeństwa. Taki system zbiera dane z wielu różnych źródeł jednocześnie, analizuje je i wysyła ostrzeżenia, jeśli takie wychwyci. Dzięki temu podmiot obsługujący sieć, aplikację, program może zareagować.

Systemy SIEM gromadzą dane z wielu elementów infrastruktury. Są to np. logi systemów operacyjnych takich jak Windows czy Linux, a także urządzeń sieciowych – routerów, modemów, switchy, firewalli. Systemy te mogą monitorować również dane z systemów antywirusowych, baz danych, usług chmurowych czy usług SaaS. Dane zebrane przez systemy SIEM trafiają do tzw. centralnego repozytorium, w którym gromadzone są dane z innych systemów SIEM. Są one następnie analizowane na bieżąco, w czasie rzeczywistym lub z opóźnieniem (zależy od konfiguracji i możliwości obliczeniowych konkretnego systemu SIEM).

H3: Co ze zgromadzonymi danymi robi system SIEM?

Nowoczesne systemy SIEM zbierają bardzo dużo danych. Gdy system zbierze logi, najpierw wykonuje tzw. normalizację danych. Co należy przez to rozumieć? Przekształca różne formaty zebranych logów w jednolitą strukturę. Dzięki temu będą miały wspólny mianownik, który umożliwi ich porównanie. Kolejny etap to korelacja zdarzeń. System łączy różne informacje w celu wykrycia powiązanych ze sobą incydentów (np. kilka nieudanych logowań z różnych źródeł).

W następnej kolejności system wykonuje analizę zachowania użytkowników i systemów. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, generuje alerty. Gdy zauważy anomalie lub zagrożenia, powiadomi użytkownika i systemy wspierające, które będą miały szansę zatrzymać potencjalny atak. Większość systemów SIEM udostępnia dashboardy i raporty analitykom bezpieczeństwa, dzięki którym możliwa jest szybka ocena sytuacji i podejmowanie w oparciu o nią decyzji.

Systemy SIEM w praktyce

Wiemy już jak działają systemy SIEM w teorii, znamy definicję, ale gdyby chcieć to zobrazować, by wyjaśnić to mniej technicznym osobom? Weźmy za przykład atak phishingowy. Do pracownika w pewnej firmie przychodzi mail. Pracownik bezrefleksyjnie klika w maila, nie zwraca uwagi na nieautentyczne elementy i podaje dane do logowania. W tym samym czasie napastnik wymuszający cyberatak, loguje się na konto z nietypowego adresu IP (dla tej firmy czy też użytkownika). System SIEM w tym momencie rejestruje dane:

• kliknięcie w link
• logowanie z nietypowej lokalizacji
• prośba o pobranie dużej ilości danych

Na podstawie tych zdarzeń następuje automatyczne wygenerowanie alertu, ponieważ korelacja zdarzeń umożliwia zdiagnozowanie ataku phishingowego. System SIEM nie tylko umożliwia wykrycie takiego ataku, ale też skraca czas reakcji z godzin do minut – co jest kluczowe dla ograniczenia.

Zastosowanie SIEM w firmie

System SIEM znajduje coraz szersze zastosowanie w nowoczesnych organizacjach – zarówno w dużych korporacjach, jak i w średnich firmach, które stawiają na bezpieczeństwo danych i zgodność z przepisami. Dzięki zdolności do centralnego zarządzania informacjami o bezpieczeństwie, SIEM wspiera wiele kluczowych procesów IT i cyberochrony. W jakich obszarach SIEM wspiera i zabezpiecza podmioty?

Wykrywanie incydentów bezpieczeństwa

Jednym z głównych celów SIEM jest szybka identyfikacja zagrożeń i nietypowych zachowań w infrastrukturze IT. System analizuje ogromne ilości logów i danych z różnych źródeł, co pozwala na:

• rozpoznawanie prób włamań, ataków DDoS, ransomware, phishingu,
• wychwycenie działań nieautoryzowanych użytkowników (np. eskalacja uprawnień),
• wykrywanie nietypowego ruchu sieciowego lub podejrzanych transferów danych.

Dzięki automatycznym alertom i korelacji zdarzeń, SIEM skraca czas reakcji na incydenty i umożliwia szybsze podjęcie działań zaradczych.

Zabezpieczanie wymagań tz. compliance (RODO, ISO, NIS2)

W niektórych organizacjach i branżach przetwarzanie i bezpieczeństwo danych są szczególnie ważne. Stawia się tak bardzo rygorystyczne wymogi prawne i normy, których trzeba przestrzegać. Systemy SIEM skutecznie wspierają obowiązki podmiotów, które wynikają między innymi z:

• RODO – monitorowanie dostępu do danych osobowych i wykrywanie naruszeń prywatności,
• ISO 27001 – wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji (ISMS),
• Dyrektywy NIS2 – ochrona systemów IT w sektorach krytycznych i kluczowych.

Systemy SIEM gromadzą i przechowują dane w sposób zgodny z regulacjami. Dzięki temu dużo łatwiej przejść kontrolę, co równocześnie minimalizuje ryzyko kar.

Wsparcie dla pracy SOC (Security Operations Center)

W wielu organizacjach funkcjonują jednostki SOC. Dla przedstawicieli zespołów operacyjnych, SIEM są podstawowym narzędziem pracy. Dzięki nim możliwe jest centralne zarządzanie i analiza incydentami, priorytetyzowanie zagrożeń dzięki inteligentnym alertom, współpraca z innymi systemami bezpieczeństwa (np. SOAR, EDR) oraz automatyzacja rutynowych zadań i reakcji. Dzięki integracji z innymi narzędziami i analizie w czasie rzeczywistym, SIEM wspiera SOC w efektywnym monitorowaniu, wykrywaniu i reagowaniu na incydenty, co znacznie zwiększa poziom ochrony organizacji.

Przykłady systemów SIEM

Aktualnie na rynku dostępnych jest naprawdę wiele systemów SIEM. Są to rozwiązania zarówno komercyjne, jak i open source’owe (darmowe). To na jakie oprogramowanie “padnie”, zależy w dużej mierze od potrzeb danej organizacji, wielkości infrastruktury, a także budżetu. Nie bez znaczenia są również ewentualne wymagania dotyczące bezpieczeństwa nakładające na daną organizację szczególny rygor.

Komercyjne systemy SIEM

Wśród komercyjnych rozwiązań SIEM na rynku wyróżnia się kilka szczególnie popularnych i zaawansowanych systemów. Energy Logserver, rekomendowane przez MCX, to zaawansowane rozwiązanie typu SIEM (Security Information and Event Management), które służy do gromadzenia, analizy i wizualizacji logów z różnych źródeł IT. Umożliwia szybkie wykrywanie zagrożeń, analizę incydentów oraz monitorowanie zgodności z przepisami. System opiera się na otwartej architekturze, co pozwala na łatwą integrację z innymi narzędziami i środowiskami IT. Dzięki elastycznemu interfejsowi i rozbudowanym funkcjom analitycznym, Energy Logserver wspiera efektywne zarządzanie bezpieczeństwem w organizacji.

IBM QRadar to jedno z najbardziej rozbudowanych narzędzi, oferujące zaawansowaną analizę zagrożeń, korelację zdarzeń oraz integrację z innymi systemami bezpieczeństwa. Posiada także funkcje User Behavior Analytics (UBA) i Threat Intelligence, co czyni go idealnym rozwiązaniem dla dużych organizacji i instytucji publicznych. Z kolei Splunk Enterprise Security łączy potężne możliwości analizy danych z nowoczesnym interfejsem i wsparciem dla machine learningu, co pozwala na szybkie wykrywanie incydentów i automatyzację reakcji – choć jego wdrożenie może być kosztowne w dużych środowiskach.

ArcSight od Micro Focus to dojrzały system SIEM, ceniony za precyzyjną korelację zdarzeń, zaawansowane raportowanie i zgodność z normami bezpieczeństwa. Doskonale sprawdza się tam, gdzie potrzebna jest głęboka analiza logów i integracja z szerokim ekosystemem zabezpieczeń. Z kolei Microsoft Sentinel, działający w chmurze Azure, oferuje elastyczne i skalowalne rozwiązanie z pełną integracją z Microsoft 365 oraz Defenderem. Dzięki wykorzystaniu sztucznej inteligencji i natywnej pracy w chmurze, Sentinel jest doskonałym wyborem dla firm korzystających z ekosystemu Microsoft i stawiających na nowoczesne podejście do cyberbezpieczeństwa.

Systemy SIEM open source – czy darmowy SIEM działa?

Wśród darmowych narzędzi SIEM dostępnych w modelu open source również znajdziemy rozwiązania, które mogą skutecznie wspierać bezpieczeństwo IT, szczególnie w małych i średnich firmach. Jednym z najczęściej wybieranych systemów jest Wazuh, który umożliwia monitorowanie bezpieczeństwa hostów, analizę logów i detekcję zagrożeń. Dzięki zgodności z normami takimi jak PCI-DSS, HIPAA czy GDPR, a także prostemu wdrożeniu i licznym gotowym integracjom, Wazuh stanowi atrakcyjną alternatywę dla płatnych systemów.

Z kolei ELK Stack (Elasticsearch, Logstash, Kibana), rozszerzony o komponenty SIEM, pozwala nie tylko na zbieranie i wizualizację logów, ale także na tworzenie własnych dashboardów i reguł korelacji. Jego elastyczność i zdolność do pracy z dużymi zbiorami danych sprawiają, że to narzędzie jest chętnie wykorzystywane przez zespoły z odpowiednimi kompetencjami technicznymi.

Kolejnym przykładem jest OSSIM (Open Source SIEM) rozwijany przez AT&T Cybersecurity. To kompleksowe środowisko, które łączy wiele narzędzi open source w jeden system – umożliwiając korelację zdarzeń, zarządzanie podatnościami i analizę ruchu sieciowego. OSSIM świetnie sprawdzi się w organizacjach szukających kompletnego rozwiązania SIEM bez konieczności budowania wszystkiego od zera.

Wady i zalety open source’owych systemów SIEM

Choć narzędzia open source oferują szereg zalet – takich jak brak kosztów licencyjnych, możliwość personalizacji i dostęp do aktywnej społeczności – trzeba też pamiętać o ich ograniczeniach. Wymagają one większego zaangażowania technicznego, są trudniejsze w konfiguracji i często pozbawione profesjonalnego wsparcia. Mimo to mogą stanowić solidną bazę do budowy efektywnego systemu monitorowania bezpieczeństwa IT.

SIEM w firmie – jak wdrożyć system SIEM w organizacji?

Wdrożenie systemu SIEM w firmie, jednostce administracyjnej czy też organizacji jest procesem złożonym, jednak niezwykle istotnym. Zabezpiecza on struktury IT firmy, pozwala reagować na wciąż ewoluujące zagrożenia. Niezależnie od tego czy organizacja wybiera komercyjne czy darmowe rozwiązania, sukces całego wdrożenia jest uzależniony od właściwego planowania, określania celów i zaangażowania całego zespołu odpowiedzialnego za kwestie bezpieczeństwa. Jak wygląda to krok po kroku?

Po pierwsze: określenie celów i zakresu monitorowania

Pierwszy krok to dokładne zdefiniowanie co i po co ma być monitorowane. W różnych organizacjach mogą to być zupełnie różne elementy. Konieczne jest ustalenie jakie systemu, urządzenia, aplikacje, sieci mają być objęte tzw. nadzorem SIEM. Konieczne jest wskazanie również jakiego typu zagrożenia system ma wykrywać. Pozwoli to prawidłowo skonfigurować system i uczulić go na szczególne zdarzenia. Gdy wszystkie te parametry będą określone i zdefiniowane, możliwe będzie wybranie odpowiedniego narzędzia.

Po drugie: wybór konkretnego rozwiązania

Kolejnym krokiem jest wybór odpowiedniego rozwiązania SIEM. W przypadku organizacji z większym budżetem i złożonym środowiskiem IT warto rozważyć rozwiązania komercyjne, takie jak IBM QRadar, Splunk czy Microsoft Sentinel – oferują one zaawansowane funkcje, profesjonalne wsparcie i szybkie wdrożenie.

Natomiast systemy open source, takie jak Wazuh, ELK Stack czy OSSIM, sprawdzą się w mniejszych firmach lub tam, gdzie istnieje kompetentny zespół IT gotowy na samodzielne wdrożenie i konfigurację. Choć są darmowe, wymagają więcej pracy przy instalacji i utrzymaniu, ale dają większą elastyczność i kontrolę.

Etap trzeci: wdrożenie – integracja, konfiguracja, testy

Gdy rozwiązanie jest już wybrane, zespół wdrożeniowy integruje system SIEM ze źródłami danych. Należy do niego podłączyć urządzenia i systemy, które mają być monitorowane. Są to serwery, zapory sieciowe, systemy operacyjne, aplikacje biznesowe czy usługi chmurowe, aby zbierać z nich logi. Następnie konfigurowane są korelacje i alerty. W procesie wdrażania ustawia się reguły automatyczne, które mają wykrywać incydenty oraz określa się jaka ma być wykonana operacja w momencie wykrycia incydentu. Może to być wysłanie alertu, uruchomienie blokady etc.

Na końcu wszystko jest sprawdzane i testowane. Jest to kluczowy moment wdrożenia. Źle skonfigurowany SIEM może nie tylko nie wychwycić realnego zagrożenia, ale wręcz przeciwnie, będzie generował fałszywe alarmy. Właśnie dlatego tak ważna jest współpraca zespołu wdrożeniowego na każdym etapie. Efektywne działanie systemu SIEM zależy w dużej mierze od współpracy różnych zespołów w organizacji. Dobrze zorganizowana współpraca pomiędzy działami technicznymi, a działami bezpieczeństwa pozwala nie tylko na sprawne wdrożenie, ale również na skuteczne utrzymanie i rozwój systemu w przyszłości.

Wady i zalety systemów SIEM – czy SIEM może mieć jakiekolwiek wady?

Choć mogłoby się wydawać, że wdrożenie systemu SIEM nie ma żadnych wad, prawda jest zgoła odmienna. Oczywiście ilość zalet i plusów wdrożenia jest zdecydowanie więcej, jednak w każdym przypadku należy dokonać indywidualnej analizy, biorąc pod uwagę szeroką perspektywę. Wszystko “zależy” – od potrzeb, budżetu, realiów projektu. Mimo wielu korzyści, wdrożenia SIEM to również wyzwania. Warto je znać.

Najważniejsze korzyści z wdrożenia systemów SIEM

Wdrożenie systemu SIEM przynosi firmie szereg istotnych korzyści, z których najważniejszą jest wczesne wykrywanie zagrożeń. Dzięki bieżącej analizie logów i zdarzeń z różnych systemów, SIEM może szybko wykrywać anomalie i podejrzane aktywności – zanim dojdzie do realnego incydentu. To znacząco skraca czas reakcji i pozwala zapobiec poważnym skutkom ataków, takim jak utrata danych czy przestoje systemowe.

Kolejną zaletą jest centralizacja zarządzania bezpieczeństwem. System SIEM zbiera dane z różnych źródeł – od serwerów, przez urządzenia sieciowe, po aplikacje i systemy operacyjne – i prezentuje je w jednym interfejsie. Dzięki temu zespoły bezpieczeństwa zyskują pełny obraz sytuacji w środowisku IT, mogą łatwiej korelować zdarzenia i podejmować trafniejsze decyzje. Taka konsolidacja danych upraszcza również raportowanie i spełnianie wymagań audytowych.

Nie bez znaczenia jest także automatyzacja analizy danych, którą oferują nowoczesne rozwiązania SIEM. Systemy te nie tylko zbierają logi, ale również analizują je pod kątem wzorców zachowań, wykorzystując sztuczną inteligencję czy machine learning. Dzięki temu możliwe jest wychwycenie subtelnych zagrożeń, które mogłyby umknąć uwadze człowieka, a także ograniczenie ręcznej pracy analityków SOC.

Wyzwania i ograniczenia systemów SIEM

Jednym z najczęściej wskazywanych problemów są wysokie koszty i złożoność wdrożenia, szczególnie w przypadku komercyjnych systemów. Oprócz samego kosztu licencji dochodzi jeszcze czasochłonna konfiguracja, integracja z różnymi źródłami danych oraz konieczność dostosowania reguł korelacyjnych do potrzeb firmy. Dla małych organizacji może to być bariera nie do przejścia bez dodatkowych zasobów finansowych i kadrowych.

Kolejne ograniczenie to konieczność posiadania odpowiedniego zespołu i zaplecza technicznego. SIEM to narzędzie, które nie działa „z pudełka” – wymaga doświadczonych analityków bezpieczeństwa, administratorów IT oraz specjalistów od danych. Bez zespołu, który potrafi interpretować wyniki, optymalizować reguły i reagować na alerty, system może okazać się mało efektywny. Utrzymanie SIEM wymaga też regularnych aktualizacji i dostosowań, co może być wyzwaniem dla firm o ograniczonych zasobach.

Warto też pamiętać o ryzyku fałszywych alarmów (false positives), które są jednym z największych problemów w pracy z SIEM. Niewłaściwie skonfigurowany system może generować setki alertów dziennie, z których większość nie będzie stanowiła realnego zagrożenia. Takie przeciążenie informacyjne nie tylko utrudnia pracę analitykom, ale może też spowodować, że prawdziwe incydenty zostaną przeoczone. Kluczem do ograniczenia tego problemu jest precyzyjne dostosowanie reguł detekcji i ciągłe ich udoskonalanie w oparciu o analizę danych z własnego środowiska.

Czy warto inwestować w SIEM?

Wdrożenie systemu klasy SIEM to decyzja strategiczna. Największy sens ma ona w firmach, które zarządzają dużą ilością danych. Wydaje się wówczas, że jest to wdrożenie konieczne. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z rozbudowaną infrastrukturą IT lub branżą o wysokich wymaganiach regulacyjnych (np. zdrowie, administracja, finanse) SIEM jest szczególnie przydatny. Dzięki systemowi SIEM firma zyskuje lepszą kontrolę nad bezpieczeństwem, możliwość szybszego reagowania na incydenty oraz uporządkowane i scentralizowane zarządzanie logami. To również cenne narzędzie wspierające audyty, raportowanie i analizę trendów zagrożeń w czasie. Automatyzacja, centralizacja i korelacja danych to realne wsparcie dla działów IT i zespołów bezpieczeństwa.

Dla organizacji, które rozważają pierwszy krok w kierunku SIEM, warto zacząć od określenia celów i priorytetów, a następnie przetestować open source’owe rozwiązania w mniejszej skali.

FAQ – najważniejsze pytania o SIEM

Co to znaczy SIEM?

SIEM (Security Information and Event Management) to system służący do zbierania, analizowania i monitorowania danych z różnych źródeł w celu wykrywania zagrożeń i incydentów bezpieczeństwa w czasie rzeczywistym.

Co to jest serwer SIEM?

Serwer SIEM to centralny element systemu SIEM, który gromadzi, przechowuje, analizuje i koreluje dane z logów oraz zdarzeń z różnych urządzeń i systemów w celu wykrywania incydentów bezpieczeństwa i wspierania reakcji na nie.

Nie wiesz co wybrać i co będzie dla Twojej firmy najbardziej optymalnym rozwiązaniem? Skontaktuj się z nami – specjaliści MCX pomogą ci wybrać i wdrożą dla Twojej firmy najlepiej dopasowane rozwiązania.